Świnoujście. Niezwykła historia 44 wysp
Mówiąc o Świnoujściu, myśli się głównie o wyspie Uznam i dawnym Cesarskim Uzdrowisku. Ale niezwykłą historię miasta stanowią także, a nawet głównie, opowieści o pozostałych wyspach.
Świnoujście ma dziś jedno centrum, ale naturalnie jest podzielone na trzy części. Stanowią je trzy wyspy. To: Uznam, Wolin i Karsibór.
- Wyspa Karsibór jest jedną z trzech zamieszkałych wysp Świnoujścia - mówi Barbara Adamczewska, dyrektorka Muzeum Rybołówstwa Morskiego w Świnoujściu. - Dawniej stanowiła część wyspy Uznam. W czasie przekopywania Kanału Cesarskiego, dziś Piastowskiego, w latach 1874 - 1880 odcięto część wyspy wraz z mieszczącą się tam osadą, tworząc w ten sposób nową wyspę o powierzchni 14 km kw.
Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z XII wieku.
Niezwykła osada
- W dokumentach wieś występuje pod nazwą Karsibour, Caseburg, Kaseburg - mówi Barbara Adamczewska.
To miejsce obfitowało w ciekawe zdarzenia i historię. Chociażby w maju 1373 roku odbyło się tu spotkanie książąt szczecińskich z biskupem kamieńskim Filipem Renbergiem.
- Podpisano wtedy sojusz wojskowy i układ potwierdzający wspólną własność krain pomorskich - wyjaśnia dyrektorka świnoujskiego muzeum.
Na wyspie znajduje się piękny, gotycki kościółek, który wybudowano w XV wieku.
- W 1826 roku do zachodniej części kościoła dobudowano wieżę i wydłużono nawę - opowiada Barbara Adamczewska. - We wnętrzu znajduje się też zabytkowy XV-wieczny ołtarz i ambona z XVIII wieku.
W połowie XIX wieku wieś zamieszkiwało już 1200 osób, a oprócz kościoła znajdowały się: dwie szkoły, trzy wiatraki, dwa młyny, a także: 164 domów mieszkalnych, 120 chałup robotników i rybaków.
Karsibór do dziś jest dzielnicą o charakterze rolniczym. W 1939 roku został przyłączony do Świnoujścia.
- Warto tu zobaczyć nie tylko kościółek i stare chaty kryte strzechą, z których jedna, przy ulicy Wierzbowej nr 7 ,jest wpisana do rejestru zabytków, ale i zabytkowy cmentarz z XVIII wieku, ale także pozostałości po dawnej bazie łodzi podwodnych - mówi pani dyrektor.
Na wschód od wyspy rozciąga się kraina ponad 40 wysepek, gdzie na jednej z nich Karsiborskiej Kępie utworzono rezerwat Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków.
Przytór
Karsibór, to jedna z dzielnic o ciekawej historii, jednak przybrzeżnych wiosek jest znacznie więcej. To chociażby Przytór, na wyspie Wolin, zamieszkały przez około tysiąc osób.
- Znajduje się tu kościółek neogotycki z XIX wieku - mówi Barbara Adamczewska. - Osadnictwo na tym terenie występowało już w X wieku. To właśnie wzmianki z tego okresu dotyczą istniejącego tu grodu obronnego. W pierwszej połowie XIV stulecia znajdował się tu zamek książęcy, a także książęca komora celna, zniszczone w XV stuleciu. Osadnicy zajmowali się tu głównie rybołówstwem, hodowlą bydła i uprawą roli.
- W pierwszej połowie XIX wieku przybyli tu w ramach zasiedlania koloniści z Holandii.
Na początku XIX wieku, jako folwark, założono pobliskie Łunowo. Powstało w układzie ulicówki z przewagą domów murowanych z cegły, otynkowanych, krytych dachówką ceramiczną, tworzących dwubudynkowe zagrody.
Chorzelin, inna część Świnoujścia, powstał w wyniku rozbudowy portu.
- Pierwszą wzmiankę o nim, jako Nordhafen, znajdujemy w 1739 roku, kiedy to umocniono wschodni brzeg tworząc nabrzeże wraz z falochronem wschodnim - wyjaśnia pani dyrektor. - Na tym brzegu, na wzniesieniu rozpalano ognisko, które pełniło rolę latarni. W tym samym miejscu w 1828 roku ustawiono latarnię stalową, a w latach 1857-59 postawiono murowaną latarnię, wówczas najwyższą w świecie.
W latach 1908-39 wybudowano tu Fort Gerharda. Od XIX wieku osada rozwijała się, jako kurort.
- W latach 20-tych XX wieku istniały tu kąpieliska: męskie, damskie i rodzinne - mówi pani dyrektor. - Funkcjonował też liczne pensjonaty, hotele i restauracje.
W 1928 roku Chorzelin włączono w okręg Warszowa.
- Łącznie zamieszkiwało tam 2600 mieszkańców - mówi Barbara Adamczewska. - Osiedle to całkowicie wyburzono w 1966 roku. Teren zaś został przeznaczony pod budowę Świnoportu.
Ważne miejsce
Miasto, choć niewielkie w tamtym okresie, kryje wiele tajemnic i ciekawych opowieści.
Wraz z rozwojem turystyki powstały urządzenia kulturalne i sportowe. W 1861 roku na nowo otwartym stadionie odbyły się wyścigi konne. Od 1859 roku Świnoujście posiadało też teatr. W roku 1939 czynnych było 38 hoteli, 153 pensjonatów, 12 kortów tenisowych. Odbywały się tu Międzynarodowe Turnieje Tenisowe. Liczba turystów i letników sięgała ponad 600 tysięcy, natomiast liczba mieszkańców wynosiła około 40 tysięcy z czego połowę stanowiło wojsko.
Zmieniał się też wygląd świnoujskiego portu. Powoli przekształcał się z handlowego na bazę wojskową. Wzrastała jego rola, jako ważnego punktu strategicznego. Od 1856 roku stacjonował tu garnizon wojsk. Utworzono komendanturę wojskową.
